Vaste schenkmomenten zoals kerst zijn waardevol. Toch kan het leuk zijn om ook eens heel onverwachts uit de hoek te komen. Een cadeau geven als de ander daar helemaal niet op rekent staat tenslotte garant voor een nog grotere verrassing. En goed uitgevoerd ook voor meer impact.
Iedereen vindt het leuk om cadeautjes te krijgen, zo veel is duidelijk. Maar dat er ook verschillende processen schuilgaan achter de edele kunst van het ontvangen is misschien niet bij iedereen bekend. Op het moment dat we een cadeautje krijgen wordt het beloningssysteem in de hersenen geactiveerd. Daarbij komt dopamine vrij. Het hormoon zorgt dat we ons fijn voelen, vertelt consumentenpsycholoog Patrick Wessels. De geoefende gever kan dat gevoel volgens hem zelfs nog een beetje versterken: “Als je een aanloopje neemt en de ander bijvoorbeeld vertelt dat je straks een verrassing hebt, bouwt de dopamine zich al direct vanaf dat moment op. Daardoor wordt het effect sterker. Ook bij het uitpakken komt dit hormoon – tenzij het echt een slecht cadeau is – vrij. Of het groot of klein is maakt daarvoor niet uit. Je zou zelfs iets van zolder kunnen halen en dat kunnen inpakken.”
Met een attentie voelt iemand zich gezien en erkend. Daarnaast gaat er een werking vanuit waarop inmiddels complete marketingstrategieën worden gebaseerd: het wederkerigheidprincipe. Dit is de neiging die mensen hebben, zo vertelt Wessels, om zodra ze een presentje ontvangen de ander met gelijke munt terug te betalen. Dat kan door middel van een weder-geschenk. Maar ook door de ander meer te waarderen en vertrouwen. Een ideaal uitgangspunt voor het smeden van warme banden. Op één voorwaarde: zolang het echt is. “Zodra de ander het idee krijgt dat cadeautjes geven een trucje is of een spel werkt het averechts. Een attentie moet oprecht zijn. Of, omdat we het natuurlijk wel moeten zien in het licht van de commercie, op zijn minst als zodanig voelen.”
Verbinding
Juist vanwege die noodzaak van authenticiteit kan het interessant zijn om cadeau-technisch een zijpad in te slaan en ook eens te denken aan relaties of collega’s buiten de geijkte momenten om. Onder meer vanwege het verrassingseffect. “Veel bedrijven en medewerkers weten dat er rond bepaalde feestdagen zoals kerst wel iets aan zit te komen en rekenen vaak ook op een cadeau. Het zijn vaste momenten voor een blijk van waardering die je in de meeste gevallen ook zeker niet moet skippen. Wel is het zo, dat een geschenk op een totaal onverwacht moment veel meer indruk maakt. De ander wordt er echt door verrast. De gever scoort hiermee veel hoger in authenticiteit en oprechtheid.” Dat iemand ook zonder directe aanleiding aan je denkt en je ziet staan kan ervoor zorgen dat je je als ontvanger speciaal voelt. En precies datgene, zo vervolgt Wessels, zet nog een ander proces in werking. Het zorgt voor een gevoel van verbinding. Dat op zichzelf leidt ook weer tot de aanmaak van dopamine. Een sneeuwbaleffect van happy hormones dus, dat eraan bijdraagt dat de gulle gever er alleen maar beter op komt te staan.
Zomaar
Dit proces van binding en blijdschap is er volgens de consumentenpsycholoog niet alleen één op één op intermenselijk niveau. Het kan met de juiste aanpak ook tussen merken en hun klanten ontstaan. In de branche gelooft ondernemer Petra Eringa in ieder geval heilig in de kracht van het onverwachte. Als eigenaar van PureLabels, een bedrijf in relatiegeschenken, raadt ze klanten onder meer in een blog en video aan wat meer out-of-the-box te denken en om vaker cadeautjes te geven als mensen dat niet zien aankomen. Want: het risico van attenties op reguliere momenten is volgens haar toch dat ze kunnen aanvoelen als een moetje. Ze scheppen wederzijdse verplichtingen, vindt ze, en zorgen soms ook dat geef momenten hun glans verliezen. “Een spontane actie drukt veel beter uit hoe belangrijk iemand voor je is”, vindt ze. “Het is puur, oprecht en raakt mensen veel dieper. Iedereen wil gezien worden. Dit is een goede manier om daarvoor te zorgen.”
In haar vorige baan bij eenzelfde type bedrijf in de branche zag Eringa hoe het team na een volle dag op de beurs compleet afgepeigerd was. Kapot waren ze, nadat ze alle zeilen hadden bijgezet om de beursdeelname tot een goed einde te brengen. “Groot was de verrassing toen ze daarna allemaal een bon kregen voor een dag sauna om bij te tanken. Het was een spontane ingeving die enorm goed werd ontvangen. Er werd nog lang over gesproken. Ik leg hier op kantoor voor mijn directe collega ook af en toe een kaartje of een cadeautje neer. Zomaar, ja. Het toont waardering en geeft iemand een leuke break uit de waan van de dag.”
Timing
Net zoals er meerdere wegen leiden naar Rome, zijn er ook verschillende manieren om iemand van zijn sokken te blazen. Totale willekeur in het geef moment, zogezegd, als een wijze om iemand echt te verrassen. Aan de andere kant kan juist heel specifieke timing een wauw-effect sorteren. Om precies te zijn: door iemand een attentie te geven op een moment dat (bijna) alleen relevant is voor hem of haar. Te denken valt aan een mijlpaal of levensgebeurtenis. Een uitgelopen marathon bijvoorbeeld. Of een terugkeer naar werk na ziekte of burn-out. Een echtscheiding waarbij een hart onder de riem welkom is. Of een periode buffelen voor de zaak die beloond moet worden met een schouderklopje vermomd als cadeau. Er zijn talloze momenten denkbaar. Of je organisatie groot of klein is maakt volgens Eringa niet uit: “Vaak zijn managers wel op de hoogte van wat er leeft en signaleren zij wat er op dat moment belangrijk is in de levens van medewerkers, zowel in positieve als negatieve zin. Je kunt het zelfs gestructureerd aanpakken door eens per maand te gaan zitten met het managementteam en te bespreken wat er leeft. Wie moet er worden opgebeurd? En wie gefeliciteerd? Zo kun je mensen persoonlijk bereiken en verrassen.”
Patrick Wessels
Verjaardagservice
Een deel van de klanten van Eringa maakt gebruik van haar verjaardag service. Zij sturen maandelijks alle aanstaande jarigen aan haar door. PureLabels zorgt vervolgens dat er een vooraf uitgezocht cadeautje op de mat ploft bij de feestneuzen. “Verjaardagen worden in veel bedrijven vergeten. Zonde, want het zijn perfecte momenten om op in te spelen. We vergeten weleens dat mensen erg veel tijd door brengen op het werk en het altijd op prijs stellen als ze daarvoor naast hun salaris ook andere blijken van waardering ontvangen. In het verlengde daarvan kun je overwegen om de partners van deze mensen ook iets te sturen op hun verjaardagen. Ook zij zijn belangrijk. Kijken zij net zo positief naar de organisatie, dan werkt dat absoluut door en komt het de relatie alleen maar ten goede. En bedenk ook: het hoeft helemaal niks groots te zijn. Een hand geschreven kaartje of chocoladereep kan al een goede optie zijn.”
Inhaken maar
Een beetje inspiratie bij het bedenken van een leuke verrassing is natuurlijk altijd welkom. Daarbij hoeven we, net als voor het onthouden van verjaardagen, het gebruik van geheugensteuntjes en instrumenten zeker niet te schuwen. Handig bij het bedenken van een goed moment zijn de verschillende inhaakkalenders online die laten zien hoe bijna elke dag van het jaar wel een thema of viering kent. Secretaressedag is al redelijk ingeburgerd. Maar er is bij voorbeeld ook een Pindakaasdag, een Wereldparapludag en ook een internationale Dag van de Luiheid ofwel LazyDay. Al met al is er dus altijd wel een dag waarop met een beetje creativiteit valt in te haken. De Dag van de Mantelzorg (10 november) misschien wel, als aanleiding om relaties of medewerkers die voor een naaste zorgen eens echt goed in het zonnetje te zetten. Bij PureLabels zijn ze gespecialiseerd in geschenken voor dit soort speciale dagen, vertelt Eringa: “Al had ik nog nooit gehoord van de internationale Dag van de Koffie op 1 oktober. Tot ik er bestellingen voor ontving. Zo zie je maar dat er volop gelegenheden zijn om iemand eens goed te verrassen.”